„W stronę dialogu. Jak (nie)mówić o Żydach” – relacja ze spotkania z siostrą dr Katarzyną Kowalską NDS

Język wyraża nasz sposób myślenia, ale i potrafi kształtować rzeczywistość, dlatego tak ważne jest, by używać go świadomie, próbując unikać błędów i nieścisłości, które wynikać mogą np. z braku wiedzy, nieznajomości kontekstu historycznego, powszechnego uzusu czy funkcjonujących w społeczeństwie stereotypów.

Przewodniczką po meandrach empatycznego i świadomego języka była podczas spotkania w Wojewódzkiej i Miejskiej Bibliotece Publicznej w Rzeszowie 16 kwietnia 2024 roku siostra dr Katarzyna Kowalska NDS, teolożka katolicka i religioznawczyni ze zgromadzenia Notre Dame de Sion. Od ponad 20 lat jest zaangażowana w dialog między chrześcijanami i Żydami. Pełni funkcję współprzewodniczącej Polskiej Rady Chrześcijan i Żydów. Wykłada m.in. na Uniwersytecie w Betlejem, w Harare (Zimbabwe), Akademii Katolickiej w Warszawie (Bobolanum), Sion Center for Biblical Formation w Jerozolimie, Sion Centre for Dialogue and Encounter w Londynie oraz w Instytucie Judaistyki UJ.

Nasza gościni poruszyła kwestie języka używanego w Polsce w odniesieniu do Żydów, ich dziedzictwa i kultury. Opowiedziała między innymi, skąd w polszczyźnie wzięło się słowo „kirkut” na określenie żydowskiego cmentarza i dlaczego lepiej tego określenia unikać. Rozmowa nie zatrzymała się na leksyce. Siostra doktor Kowalska wyjaśniła, dlaczego w judaizmie cmentarz jest przestrzenią nienaruszalną i dlaczego taką krzywdą na pamięci tych, którzy odeszli, jest chociażby przechowywanie macew poza cmentarzem.

To tylko jeden z wątków poruszonych przez siostrę dr Katarzynę Kowalską. Inne dotyczyły określeń, którymi nazywa się Żydów. Czy można mówić „Hebrajczycy”? „Izraelici”? „Izraelczycy”? Można, ale w określanym kontekście i ze świadomością etymologii poszczególnych określeń. Prowadząca spotkanie Grażyna Bochenek nie unikała również trudnych pytań, dotykających antysemityzmu zagnieżdżonego miejscami w polszczyźnie.

Omawiane tematy poruszyły publiczność zgromadzoną w bibliotece. Część wydarzenia zarezerwowana na pytania przerodziła się w niemal godzinną rozmowę, dowodzącą, że przestrzeń i czas na dialog o kulturze i obecności Żydów w polskim i bliżej – rzeszowskim imaginarium są potrzebne i oczekiwane.

Rozmowę poprowadziła dr Grażyna Bochenek ze stowarzyszenia Rajsze, współorganizatora spotkania.

Barbara Pawlikowska

Dział Instrukcyjno-Metodyczny

Dofinansowano z budżetu Gminy Miasta Rzeszów.